รศ.ดร.ปิติ ศรีแสงนาม ผู้อำนวยการบริหาร มูลนิธิอาเซียน ณ กรุงจาการ์ตา ประเทศอินโดนีเซีย และอาจารย์ประจำคณะเศรษฐศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย โพสต์ข้อความผ่านเฟซบุ๊กว่า ผู้นำอาเซียนเขาคุยอะไรกันบ้างในการประชุมสุดยอดอาเซียน ปี 2025 ทั้งในการประชุมทางการและการประชุมแบบ Retreat
ผู้นำอาเซียนได้รวมตัวกันในการประชุมสุดยอดอาเซียนครั้งที่ 46 ณ กรุงกัวลาลัมเปอร์ ประเทศมาเลเซีย เพื่อหารือและเสนอแนะแนวทางในการรับมือกับความท้าทายต่างๆ ที่ภูมิภาคกำลังเผชิญ รวมถึงสงครามการค้า ความขัดแย้งในเมียนมา ทะเลจีนใต้ การขยายขอบเขตการบูรณาการภูมิภาค และประเด็นอื่น ๆ ที่เกี่ยวข้องกับอนาคตของอาเซียน
1. สงครามการค้า
ผู้นำอาเซียนได้แสดงความกังวลอย่างยิ่งเกี่ยวกับผลกระทบจากมาตรการภาษีของสหรัฐฯ และเรียกร้องให้มีการดำเนินการร่วมกันเพื่อรักษาเสถียรภาพทางเศรษฐกิจในภูมิภาค
นายกรัฐมนตรีลอเรนซ์ หว่อง แห่งสิงคโปร์ ชี้ว่าการที่สหรัฐฯ ถอนตัวจากระบบพหุภาคีและหันไปใช้ข้อตกลงแบบทวิภาคีมากขึ้น ทำให้สถานการณ์มีความท้าทาย เขาเสนอแนวทาง 3 ประการ:
- คงการมีส่วนร่วมกับสหรัฐฯ อย่างสร้างสรรค์ ทั้งในระดับประเทศและในนามอาเซียนโดยรวม
- เสริมสร้างความพยายามในการบูรณาการภายในอาเซียน โดยตั้งเป้าให้เขตการค้าเสรีอาเซียน (AFTA) ปลอดภาษี 100% (ปัจจุบัน 98.6%) พร้อมแก้ไขอุปสรรคที่ไม่ใช่ภาษี เช่น ข้อกำหนดใบอนุญาตนำเข้าและขั้นตอนศุลกากรที่ซับซ้อน และขยายขอบเขตการค้าจากสินค้าไปสู่บริการ นอกจากนี้ ยังเน้นย้ำถึงข้อตกลงทางเศรษฐกิจ 24 ฉบับที่ยังไม่ได้รับการดำเนินการซึ่งบางส่วนตกลงกันตั้งแต่ปี 2015 และต้องเร่งดำเนินการ
- เร่งการบูรณาการในพื้นที่การเติบโตใหม่ๆ เช่น เศรษฐกิจดิจิทัลและการจัดตั้งโครงข่ายไฟฟ้าในภูมิภาค นอกจากนี้ ควรกระชับความร่วมมือกับพันธมิตรภายนอกโดยการปรับปรุงข้อตกลงทางการค้าที่มีอยู่ และเสริมสร้างความสัมพันธ์กับกลุ่มเศรษฐกิจภูมิภาคอื่นๆ เช่น ความตกลงที่ครอบคลุมและก้าวหน้าสำหรับหุ้นส่วนทางเศรษฐกิจภาคพื้นแปซิฟิก (CPTPP) และเสริมสร้างความสัมพันธ์กับสหภาพยุโรป (EU) และคณะมนตรีความร่วมมือรัฐอ่าวอาหรับ (GCC)
นายกรัฐมนตรีอันวาร์ อิบราฮิม แห่งมาเลเซีย เน้นย้ำถึงความสำคัญของความสามัคคีและความยืดหยุ่นของอาเซียนในการรับมือกับภัยคุกคามจากภาษีนำเข้าของสหรัฐฯ โดยกล่าวว่าอาเซียนควรรักษาระบบพหุภาคีไว้ และให้แบบจำลองเศรษฐกิจภูมิภาคอาเซียน-GCC-จีน มีบทบาทสำคัญในการสร้างอนาคตที่ครอบคลุมและยั่งยืน เขายังเปิดเผยว่าได้เขียนจดหมายถึงประธานาธิบดีทรัมป์เพื่อขอความเข้าใจในการหารือเรื่องภาษีในที่ประชุมสหรัฐฯ-อาเซียน
นายกรัฐมนตรีฟาม มินห์ ชินห์ แห่งเวียดนาม เน้นย้ำว่าอาเซียนต้องปรับตัว 'อย่างยืดหยุ่นและมีประสิทธิภาพ' ต่อการเปลี่ยนแปลงของภูมิทัศน์โลก เขายังเรียกร้องให้ใช้เครือข่ายความร่วมมือทางเศรษฐกิจของอาเซียนอย่างมีประสิทธิภาพมากขึ้น รวมถึงความตกลงหุ้นส่วนทางเศรษฐกิจระดับภูมิภาค (RCEP) และเร่งรัดการสรุปข้อตกลงการค้าเสรีกับพันธมิตรอย่างแคนาดา นอกจากนี้ ยังสนับสนุนการยกระดับข้อตกลงการค้าเสรีที่มีอยู่กับจีนและอินเดียเพื่อช่วยกระจายตลาด ผลิตภัณฑ์ และห่วงโซ่อุปทาน
นายกรัฐมนตรีแพทองธาร ชินวัตร แห่งไทย เตือนถึง 'ผลกระทบสำคัญ' ของภาษีสหรัฐฯ และเรียกร้องให้ผู้นำอาเซียนเร่งประเมินกลยุทธ์ใหม่และเสริมสร้างความสามัคคีในภูมิภาค โดยเรียกร้องให้มีเครือข่ายห่วงโซ่อุปทานแบบบูรณาการ การบูรณาการภูมิภาคที่ลึกซึ้งยิ่งขึ้น และความร่วมมือใหม่ ๆ
2. ความขัดแย้งในเมียนมา
ผู้นำอาเซียนได้หารือถึงความจำเป็นในการแก้ไขวิกฤตการณ์ในเมียนมาอย่างสันติและมีมนุษยธรรม
นายกรัฐมนตรีลอเรนซ์ หว่อง แห่งสิงคโปร์ แสดงความชื่นชมต่อความเป็นผู้นำของมาเลเซียในการรับมือกับเหตุการณ์แผ่นดินไหวในเมียนมา และสิงคโปร์พร้อมที่จะสนับสนุนความช่วยเหลือด้านมนุษยธรรมของอาเซียน เขายังเรียกร้องให้มีการหยุดยิงที่ขยายออกไป ซึ่งเป็นก้าวหนึ่งสู่การแก้ไขวิกฤตการณ์ทางการเมืองในเมียนมาระยะยาว นอกจากนี้ อาเซียนควรยึดมั่นในฉันทามติ 5 ข้อและการตัดสินใจเพื่อรักษาสถานะที่ไม่ใช่การเมืองของเมียนมาในการประชุมสุดยอดของกลุ่ม เพื่อรักษาความน่าเชื่อถือของอาเซียนกับพันธมิตรภายนอก
นายกรัฐมนตรีอันวาร์ อิบราฮิม แห่งมาเลเซีย กล่าวถึงความก้าวหน้า 'อย่างมีนัยสำคัญ' ในการมีส่วนร่วมกับฝ่ายที่ขัดแย้งในเมียนมา และขอบคุณผู้นำอาเซียนที่อนุมัติการจัดตั้งกลุ่มที่ปรึกษาที่ไม่เป็นทางการ เขากล่าวว่า "การมีส่วนร่วมอย่างเงียบๆ มีความสำคัญ" และ "แม้แต่สะพานที่เปราะบางก็ยังดีกว่าช่องว่างที่กว้างขึ้น" มาเลเซียยังเสนอให้มีการตั้งผู้แทนอาเซียนในกิจการเมียนมาให้เป็นตำแหน่งถาวร 3 ปี ซึ่งเปลี่ยนแปลงจากเดิมที่เป็นวาระหมุนเวียนคราวละ 1 ปีตามประธานอาเซียน ทั้งนี้เพื่อการทำงานที่ต่อเนื่อง
3. ทะเลจีนใต้
ผู้นำอาเซียนเน้นย้ำถึงความสำคัญของการแก้ไขข้อพิพาทอย่างสันติและการรักษาสันติภาพในทะเลจีนใต้
ประธานาธิบดีเฟอร์ดินานด์ มาร์กอส จูเนียร์ แห่งฟิลิปปินส์ เรียกร้องให้อาเซียนเร่งรัดการรับรองประมวลการปฏิบัติที่ผูกมัดทางกฎหมายในทะเลจีนใต้ ซึ่งเป็นแนวทางในการจัดการความตึงเครียด เขายังเน้นย้ำถึงความจำเป็นในการแก้ไขข้อพิพาทอย่างสันติและความร่วมมือทางทะเลเพื่อรักษาสันติภาพในภูมิภาค และเรียกร้องให้มีความร่วมมือในภูมิภาคที่ลึกซึ้งยิ่งขึ้นในประเด็นท้าทายที่เกิดขึ้นใหม่และข้ามพรมแดน รวมถึงการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศและอาชญากรรมข้ามชาติ
4. การขยายขอบเขตการบูรณาการภูมิภาค
ผู้นำอาเซียนได้หารือถึงแนวทางในการขยายและกระชับความร่วมมือทั้งในด้านสมาชิกภาพและเศรษฐกิจ
นายกรัฐมนตรีลอเรนซ์ หว่อง แห่งสิงคโปร์ กล่าวว่าอาเซียนสามารถสำรวจความร่วมมือใหม่ๆ ในรูปแบบที่ยืดหยุ่นมากขึ้นได้ โดยอาจมีการมีส่วนร่วมในพื้นที่เฉพาะที่มีผลประโยชน์ร่วมกันสำหรับประเทศที่ยังไม่พร้อมเป็นพันธมิตรอย่างเป็นทางการ นอกจากนี้ ควรปรับปรุงคุณค่าของแพลตฟอร์มอาเซียนที่มีอยู่ และเสนอให้ดำเนินการตามแนวคิดอาเซียนว่าด้วยอินโด-แปซิฟิก (AOIP) ในทางปฏิบัติและเป็นรูปธรรม เขายังยินดีต้อนรับประเทศสมาชิกอาเซียนเพิ่มเติมให้เข้าร่วม CPTPP ซึ่งปัจจุบันมี 6 ประเทศอาเซียนยังไม่ได้เป็นส่วนหนึ่งของข้อตกลงนี้
ประธานาธิบดีปราโบโว ซูเบียร์โต แห่งอินโดนีเซีย สนับสนุนการที่ติมอร์-เลสเตจะเป็นสมาชิกอาเซียนเต็มตัว 'โดยเร็วที่สุด' และเสนอให้ปาปัวนิวกินี 'เข้าร่วม' กลุ่มด้วย โดยชี้ว่ายิ่งอาเซียนแข็งแกร่งเท่าไหร่ ก็ยิ่งได้รับความเคารพในการเจรจาของมหาอำนาจ
นายกรัฐมนตรีอันวาร์ อิบราฮิม แห่งมาเลเซีย และผู้นำอาเซียนคนอื่นๆ ได้ลงนามใน ปฏิญญากัวลาลัมเปอร์ ซึ่งเป็นเอกสารที่ชี้นำการพัฒนาและความร่วมมือของภูมิภาคในอีกสองทศวรรษข้างหน้า ปฏิญญาดังกล่าวแสดงถึงความมุ่งมั่นร่วมกันที่จะเสริมสร้างความสามัคคีในภูมิภาค ส่งเสริมการพัฒนาที่ครอบคลุมและยั่งยืน และเสริมสร้างขีดความสามารถของสถาบันเพื่อตอบสนองต่อแนวโน้มขนาดใหญ่ที่มีอยู่และในอนาคตได้อย่างมีประสิทธิภาพ
5. ประเด็นอื่นๆ ที่เกี่ยวข้อง
การประชุมสุดยอดอาเซียนครั้งนี้ยังได้หารือถึงประเด็นสำคัญอื่นๆ ที่ส่งผลต่ออนาคตของภูมิภาค
บริบทและความท้าทายทางภูมิรัฐศาสตร์: การประชุมจัดขึ้นท่ามกลางความตึงเครียดทางภูมิรัฐศาสตร์และความไม่แน่นอนทางเศรษฐกิจที่เพิ่มขึ้น นายกรัฐมนตรีหว่องกล่าวว่าพหุภาคีและโลกาภิวัตน์กำลัง 'ถดถอย' พร้อมกับคำถามเกี่ยวกับ 'ระเบียบโลกใหม่จะเป็นอย่างไร' นายกรัฐมนตรีอันวาร์กล่าวว่าอาเซียนมี 'ความเข้มแข็งและยืนหยัด' ที่จะ 'ผ่านพ้นพายุ' แห่งความไม่แน่นอนทางเศรษฐกิจ และเน้นย้ำถึง 'จิตวิญญาณแห่งความเป็นศูนย์กลางและความเป็นพี่น้อง' ในหมู่ประเทศสมาชิกอาเซียน และอาเซียนจะมีการจัดตั้งคณะทำงานด้านภูมิเศรษฐศาสตร์
การพัฒนาโครงสร้างพื้นฐานด้านพลังงาน: นายกรัฐมนตรีหว่องได้เป็นสักขีพยานในการลงนามในข้อตกลงการพัฒนาร่วมเพื่อสำรวจการส่งออกไฟฟ้าพลังงานหมุนเวียนจากเวียดนามไปยังมาเลเซียและสิงคโปร์ ซึ่งจะเกี่ยวข้องกับการสร้างสายเคเบิลใต้น้ำใหม่
ความร่วมมือกับพันธมิตรระดับโลก: อาเซียนจะจัดการประชุมสุดยอดไตรภาคีครั้งแรกกับจีนและคณะมนตรีความร่วมมือรัฐอ่าวอาหรับ (GCC) เพื่อพยายามลดผลกระทบที่อาจเกิดขึ้นจากมาตรการภาษี
การปฏิรูปองค์กร: นายกรัฐมนตรีอันวาร์เน้นย้ำถึงความสำคัญของการปฏิรูปองค์กรและเสริมสร้างโครงสร้างพื้นฐานของอาเซียน เพื่อให้กลุ่มสามารถเผชิญกับความท้าทายจาก 'การปฏิวัติเทคโนโลยีและวิทยาศาสตร์' รวมถึงปัญญาประดิษฐ์ นวัตกรรมดิจิทัล และเศรษฐกิจสีเขียวและสีน้ำเงิน
