พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว... ทรงเป็นกษัตริย์รัชกาลที่ 4 แห่งพระบรมราชจักรีวงศ์ เสด็จเถลิงถวัลยราชสมบัติเมื่อวันที่ 6 เมษายน พ.ศ. 2394 และ เสด็จสวรรคต เมื่อวันที่ 1 ตุลาคม พ.ศ. 2411 สิริรวมพระชนมายุ 64 พรรษา 

พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงมีพระสุขภาพพลานามัยดียิ่งตลอดรัชสมัยของพระองค์ พระอาการป่วยและเป็นผลให้เสด็จสวรรคตเกิดจากไข้ป่าที่ทรงไปติดเชื้อมา ในช่วงเดือนที่เสด็จไปทอดพระเนตร สุริยุปราคา ที่ หว้ากอ หลังจากเสด็จพระราชดำเนินกลับกรุงเทพฯได้ 5 วันทรงประชวรไข้จับ

ตลอดระยะเวลาที่ทรงดำรงสิริราชสมบัติเป็นเวลา 18 ปี พระองค์ทรงประกอบพระราชกรณียกิจอันใหญ่หลวง แก่อาณาประชาราษฎร์และประเทศชาติอย่างอเนกอนันต์โดยสังเขป ดังนี้

ด้านการทำนุบำรุงประเทศ ... ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้สร้างถนนขึ้นหลายสาย เช่น ถนนเจริญกรุง ถนนบำรุงเมือง เพื่อการคมนาคมภายในประเทศ โปรดเกล้า ฯ ให้สร้างพระราชวังขึ้นที่เขามหาสมณะและพระราชทานพระนามว่า พระนครคีรี

ด้านการปกครอง ... โปรดเกล้าฯ ให้มีการจัดตั้งตำรวจนครบาลขึ้น เพื่อรักษาความสงบเรียบร้อยของบ้านเมือง ... พร้อมกับทรงจัดตั้งศาลยุติธรรม และโปรดเกล้า ฯ ให้แก้ไขกฎหมายให้ทันสมัยและเป็นสากลมากขึ้น โดยได้ทรงประกาศพระราชบัญญัติและกฎหมายต่างๆ มากถึง 500 ฉบับ
 

ด้านดาราศาสตร์ ... ทรงมีความเชี่ยวชาญในวิชาโหราศาสตร์ และดาราศาสตร์อย่างมากทรงสามารถคำนวณ .... วันเวลาที่จะเกิดสุริยุปราคาล่วงหน้าถึง 2 ปีได้อย่างถูกต้องแม้นยำ .... พระองค์จึงทรงเป็นนักดาราศาสตร์ไทยคนแรก ที่สามารถคำนวณการเกิดสุริยุปราคา ปวงชนชาวไทยจึงได้ถวายพระราชสมัญญาให้พระองค์เป็น บิดาแห่งวิทยาศาสตร์ไทย

ด้านประเพณีและวัฒนธรรม .... พระองค์ทรงยกเลิกพิธีการห้ามประชาชนเข้าเฝ้าหรือจ้องมองพระเจ้าแผ่นดิน และเลิกบังคับให้ประชาชนปิดประตูหน้าต่างสองข้างทางที่เสด็จพระราชดำเนินผ่านและโปรดเกล้าฯ ให้ประชาชน เข้าเฝ้าได้โดยทั่วถึง พร้อมกับพระราชทานพระบรมราชานุญาตให้ประชาชนถวายฎีการ้องทุกข์กับพระองค์ได้อีกด้วย

ด้านความสัมพันธ์กับต่างประเทศ ... เมื่อเริ่มต้นรัชกาลเป็นยุคที่ประเทศมหาอำนาจ นิยมลัทธิล่าอาณานิคม พระองค์ทรงยอมผ่อนปรนติดต่อกับประเทศตะวันตกและทรงใช้ นโยบายทางการทูต ยอมเสียสละผลประโยชน์ส่วนน้อย เพื่อรักษาเอกราชของประเทศ โดยทรงทำสนธิสัญญากับประเทศตะวันตกเหล่านั้น เช่น สนธิสัญญาเบาริงกับประเทศอังกฤษ ฯลฯ

โดยในวันที่ 1 ตุลาคมของทุกปี ได้กำหนดให้เป็น “วันพระจอมเกล้า” ซึ่งเป็นวันเสด็จสวรรคตขององค์ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ... เมื่อวันที่ 1 ตุลาคม 2411 เพื่อน้อมรำลึกถึงพระมหากรุณาธิคุณของพระองค์ที่มีต่อพสกนิกรชาวไทย