“กุหลาบ สายประดิษฐ์” หรือ “ศรีบูรพา” (31 มีนาคม พ.ศ. 2448 - 16 มิถุนายน พ.ศ. 2517) นักเขียนและนักหนังสือพิมพ์ที่ยิ่งใหญ่ที่สุดคนหนึ่งของไทย ในฐานะนักหนังสือพิมพ์ เขามีส่วนสำคัญยิ่งที่ได้ยกสถานะและบทบาทของหนังสือพิมพ์ไทยขึ้นมา ในฐานะนักเขียนเขาเป็นผู้หนึ่งที่ได้นำนวนิยายเข้าสู่ยุคสมัยใหม่ ผลงานของเขาอย่าง “สงครามชีวิต”, “ข้างหลังภาพ”, “แลไปข้างหน้า” ยังคงความเป็นอมตะมาจนถึงทุกวันนี้ 

เขายังเป็นนักต่อสู้กับระบอบเผด็จการและความอยุติธรรมในสังคมอย่างไม่ย่อท้อ แม้จะถูกข่มขู่และถูกจับกุมหลายต่อหลายครั้งก็ตาม

ชนิด สายประดิษฐ์ ภรรยาของ กุหลาบ เคยเล่าเรื่องความสัมพันธ์ที่น่าสนใจว่าระหว่าง กุหลาบ กับ จอมพล ป. พิบูลสงครามที่รู้จักคุ้นเคยกันมาก่อน เมื่อครั้งที่ กุหลาบเขียนบทความเรื่อง เบื้องหลังการปฏิวัติ 2475 ทั้งหมด 16 ตอน ทำให้รัฐบาลต้องออกมาตอบโต้ทางวิทยุกระจายเสียง และจอมพล ป. ก็ได้เขียนจดหมายมาถึงกุหลาบอย่างเป็นกันเอง ซึ่งกุหลาบได้เขียนตอบกลับไปในคำนำ “เบื้องหลังการปฏิวัติ 2475” ว่า      

“แม้จะมีความผูกพันฉันไมตรี นับถือกันดีอยู่ แต่ตราบเท่าที่อยู่ในหน้าที่แล้ว เมื่อมีเหตุการณ์สลักสำคัญที่ต้องวิพากษ์วิจารณ์รัฐบาล ข้าพเจ้าก็จำเป็นต้องกระทำต่อไป ก็มีทางเหลืออยู่แต่ทางหนึ่งคือ ข้าพเจ้าจะสละตำแหน่งและวางมือจากวงการหนังสือพิมพ์เสีย”

ชนิด เล่าว่า จากนั้น จอมพล ป. จึงได้เขียนจดหมายตอบในทำนองว่า ขอให้ทำต่อไปเถิด…ขอให้เป็นประธานก่อตั้งสมาคมหนังสือพิมพ์ฯ ไปเถอะ จะไม่คิดร้ายเลย

อย่างไรก็ดี กุหลาบได้ถูกจับกุมเป็นครั้งแรกในปี 2485 เนื่องจากวิจารณ์รัฐบาลจอมพล ป. ที่ยอมให้ญี่ปุ่นยึดครองไทย ด้วยข้อหาเป็นกบฏภายในประเทศ ทำให้เขาถูกควบคุมตัวเป็นเวลา 3 เดือน ก่อนได้รับอิสรภาพ เนื่องจากคดีไม่มีมูล

หลังจากนั้นในปี 2495 กุหลาบต้องถูกจับกุมอีกครั้ง ระหว่างการแจกของให้กับประชาชนที่ประสบภัยแล้งในอีสาน ซึ่งทางสมาคมหนังสือพิมพ์ได้ขอให้กุหลาบไปเป็นประธานแจ้งของในงาน
 

ชนิด เล่าว่า ก่อนการจับกุมการเมืองไทยอยู่ในภาวะที่สับสนวุ่นวายจากทั้งเหตุการณ์กบฏแมนฮัตตัน การปฏิวัติเงียบ และการเลือกตั้ง ซึ่งในช่วงนี้ กุหลาบก็เป็นหัวเรี่ยวหัวแรงหลักในการเรียกร้องสิทธิเสรีภาพให้หนังสือพิมพ์ ให้รัฐบาลยกเลิกพระราชบัญญัติการพิมพ์ พ.ศ. 2484

“เป็นการจับแบบเหวี่ยงแห ถูกจับเป็นคณะใหญ่ พวกที่ไปช่วยแจกของกับคุณกุหลาบก็โดนด้วย พวกตาสีตาสาเขาให้เป็นหัวหน้าคณะมารับของ ก็ถูกจับเป็นแถว บางคนไม่ได้ไปแจกของก็โดน อย่างคุณสุภา ศิริมานนท์ คนทำ อักษรสาส์น ก็โดนแม้ไม่ได้ไป คราวนี้ตอนแรกฝากขังแยกกันไปตามที่ต่างๆ เรียกว่า คดีขบถสันติภาพ” ชนิดกล่าวถึงเหตุการณ์ที่กุหลาบถูกจับกุมเป็นครั้งที่สอง

หลังถูกจำคุกเป็นเวลา 4 ปี (จากคำพิพากษาให้รับโทษ 13 ปี 4 เดือน) กุหลาบก็ได้รับการนิรโทษกรรม ต่อจากนั้นได้เกิดการรัฐประหารโดย จอมพล สฤษดิ์ ธนะรัชต์ ซึ่งเบื้องต้นได้ให้คนนอกขึ้นเป็นนายกรัฐมนตรี แต่ในปี 2501 จอมพล สฤษดิ์ก็ทำรัฐประหารขึ้นเป็นนายกฯ เสียเอง กุหลาบที่อยู่ระหว่างเดินทางเยือนประเทศจีน จึงตัดสินใจขอลี้ภัยและใช้ชีวิตอยู่ในประเทศจีนจนกระทั่งวาระสุดท้าย

ที่มา : https://www.silpa-mag.com/this-day-in-history/article_1201

ติดตามผลงานอื่นๆ ของ THE STATES TIMES ได้ที่
TikTok > https://www.tiktok.com/@thestatestimes